پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)- چندسال پیش چشم‌انداز
انرژی هسته‌ای خاورمیانه رو به افول بود. بی‌ثباتی سیاسی، سرمایه‌گذاری بلندمدت در
زیرساخت هسته‌ای صلح‌آمیز را پرخطر می‌کرد، اما اکنون دست‌کم در خاورمیانه به نظر
می‌رسد انرژی هسته‌ای رونق خود را بازیافته است.
به گزارش ایسنا
به نقل از مجله فارن افرز، برای مثال زمانی که خیزش‌های مردمی در سال 2011 در مصر
شروع شد، این کشور در حال بررسی مراحل نهای پیشنهاد ساخت راکتورها بود. این طرح‌ها
بلافاصله از سوی دولت موقت بعدی به بایگانی سپرده شد. هم‌چنین گداخت نیروگاه هسته‌ای
فوکوشیما داییچی ژاپن در سال 2011 اعتماد عمومی نسبت به ایمنی انرژی هسته‌ای را در
سراسر جهان متزلزل کرد و تردیدهایی را نسبت به آینده این صنعت برانگیخت. اما اکنون
دست کم در خاورمیانه به نظر می‌رسد انرژی هسته‌ای رونق خود را بازیافته است.
در ماه آوریل
روس اتم شرکت هسته‌ای دولتی روسی اعلام کرد که دفتری را در دوبی امارات متحده عربی
افتتاح کرده است. این دفتر به سرپرستی بسیاری از پروژه‌های این شرکت در مصر ایران،
اردن و ترکیه کمک خواهد کرد. هم‌چنین امید می‌رود که حضور منطقه‌یی روسیه فرصت‌های
تازه‌ای را برای صنعت هسته‌ای این کشور در این منطقه به وجود آورد.
دفتر جدید روس
اتم در زمان کاملا مناسبی افتتاح شد. خاورمیانه با احتساب دست کم شش کشور که
فعالانه به دنبال انرژی هسته‌ای هستند اکنون محل جدیدی برای شمار زیادی از تازه
واردان هسته‌ای در جهان است. برای مثال، در سال 2011
ایران به نخستین کشور در منطقه بدل شد
که یک راکتور هسته‌ای را به فعالیت درآورد. طرح‌های بلند مدت تهران شامل توسعه
توان انرژی هسته‌ای‌اش از طریق هشت راکتور انرژی دیگر می‌شود.
عربستان سعودی
و امارات متحده عربی به سهم خود به ترتیب در سال 2010 و 2009 شروع به جست‌وجوی
انرژی هسته‌ای کردند. هر دوی این کشورها تلاش دارند تا ترکیب انرژی خود را تنوع
بخشند و هم‌چنین از انرژی هسته‌ای به عنوان نمادی در چارچوب رقابت استراتژیک خود
با ایران استفاده کنند.
عربستان سعودی
با هدف ساخت 16 راکتور تا سال 2030 شاید جاه‌طلب‌ترین برنامه‌های هسته‌ای را داشته
باشد. نخستین راکتور امارات متحده عربی در حال ساخت است که انتظار می‌رود تا سال
2017 تکمیل شود. هم‌چنین مصر طرح ساخت مجموعه‌ای از راکتورهای انرژی هسته‌ای در
دبعا در سواحل مدیترانه را احیاء کرده است. به این موضوع ترکیه و اردن نیز اضافه
می‌شوند که در حال ساخت راکتورهای انرژی هسته‌ای هستند که انتظار می‌رود توسط
روسیه به ترتیب در سال 2020 و 2025 عملیاتی شوند.
در این پیگیری‌ها،
دولت‌های خاورمیانه‌ای مترصد تامین کنندگان انرژی هسته‌ای، بهترین عملکرد نظارتی و
فرصت‌های آموزشی هستند. در طول چند سال گذشته، تعداد توافق‌نامه‌های همکاری هسته‌ای
بین دولت‌های منطقه و تامین کنندگان احتمالی به طور چشمگیری افزایش یافته است و
کشوری که بیشترین سود را از قراردادهای پیشنهادی می‌برد روسیه است که استراتژی
صادرات و طرح‌های جاه‌طلبانه منحصر به فردی را در سراسر این منطقه دنبال کرده است.
با این حال همان گونه که این منطقه آینده هسته‌ای‌اش را بررسی می‌کند، بازار جهانی
هسته‌ای شاهد دگرگونی قابل توجهی است. چین، هند و روسیه سرمایه‌گذاری عمده‌ای را
در زیرساخت‌های داخلی هسته‌ای خود انجام می‌دهند. پکن در مراحل اولیه توسعه
استراتژی صادرات تکنولوژی بومی خود است. از سوی دیگر روسیه بر مدل پیشرفته صادرات
به کشورهای شرق تاکید دارد تا به رشد تجارت هسته‌ای خود کمک کند. به هر جهت، مدل
تجاری روسیه به طور بی‌مانندی خوشایند دولت‌های خاورمیانه‌ای است.
روس اتم تمایل
دارد تا راکتورهای هسته‌ای را بسازد، به تملک خود درآورد و به فعالیت بیندازد و
الکتریسته‌ای را که خود تولید کرد به یک کشور با قیمتی تضمینی به فروش برساند.
روسیه هم‌چنین متعهد شده تا فرصت‌های تمرینی و آموزشی در زمینه تکنولوژی هسته‌ای
برای افراد محلی فراهم آورد که به اشتغال آفرینی کمک خواهد کرد.
این مدل مطمئنا
برای هر دو طرف سودمند است. شریکان هسته‌ای روسیه درست به همان ترتیبی که از برخی
هزینه‌های پرداختی بالای ساخت که دولت‌ها را در گذشته از دنبال کردن انرژی هسته‌ای
باز می‌داشت پرهیز می‌کنند، یک منبع الکتریسته پایدار و دوستدار محیط زیست دریافت
می‌کنند. مسکو از فروش الکتریسته و استفاده از زنجیره تامین غالبا روسی برای ساخت
و ساز بهره‌مند می‌شود و این کشور روابط اقتصادی بلند مدت حیاتی را با قدرت‌های خاورمیانه
در این روند ایجاد می‌کند. افزون بر این، این توافق‌ها برای مسکو این فرصت را
فراهم می‌آورد تا خود را به عنوان شریکی به لحاظ علمی پیشرفته به تصویر بکشد که
نقش اتحاد شوروی در صنعتی کردن کشورهای الجزایر، مصر، عراق و لیبی در خاورمیانه در
خلال جنگ سرد را احیاء می‌کند.
این موضوع این
گونه معنی نمی‌دهد که روسیه می‌تواند همه کالاهای خود را در همه جا به فروش برساند
البته همه کشورها زیر فشار هزینه ساخت زیرساخت‌های هسته‌ای خود قرار ندارند. برای
نمونه، با توجه به ثروت فراوان عربستان سعودی، این کشور اشتیاق چندانی برای دنبال
کردن مدل کنونی روسیه ندارد.
هم‌چنین سیاست
خارجی روسیه در خاورمیانه می‌تواند تبدیل به یک مانع شود.
حمایت سیاسی و نظامی مسکو از بشار
اسد، رییس‌جمهور سوریه روابط این کشور با ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس را متشنج
کرده است. سرنگونی جنگنده روسی از سوی نیروهای ترکیه در دسامبر 2015 نگرانی‌هایی
را نسبت به این که دو کشور توافق نامه ساخت نیروگاه انرژی هسته‌ای آق قویو در جنوب
ترکیه را متوقف کنند، به وجود آورد. اگر چه این اتفاق هنوز رخ نداده است اما
سرنوشت این پروژه در حالی که روابط سیاسی بین این دو کشور به نزول خود ادامه می‌دهد،
معلق مانده است.
بازی قدرت
روسیه هم اقتصادی است و هم استراتژیک. ایجاد و حفظ راکتورهای هسته‌ای و نیز اجرای
توافق‌های تامین سوخت مزایای اقتصادی دارد. توسعه روابط بلند مدت با کشورهای
خاورمیانه نیز مقاصد استراتژیک را برآورده می‌سازد. تا چه اندازه مسکو به دنبال
نفوذ در خاورمیانه از طریق تکنولوژی هسته‌ای است هنوز کاملا روشن نیست. روسیه در
حال حاضر دستاوردهای مهمی را در بازار هسته‌ای خاورمیانه به دست آورده و مرکز
فعالیت جدید روس اتم نشان می‌دهد که مسکو نسبت به استراتژی بلند مدت هسته‌ای خود
متعهد است. با این وجود این که تا چه اندازه مسکو بتواند منافع خود را تثبیت کند و
سهم بازار خود را توسعه دهد به چیزی بیش‌تر از فقط فراهم آوردن تکنولوژی و خدمات
مناسب بستگی خواهد داشت. روسیه باید به یک شریک هسته‌ای معتبر و قابل اعتماد بلند
مدت بدل شود – به خصوص زمانی که مسکو در سیاست‌های جانبدارانه خاورمیانه بیش‌تر
درگیر می‌شود، برای روسیه و کشورهای منطقه آینده نشان خواهد داد که توافق‌نامه‌های
انرژی هسته‌ای می‌توانند از جغرافیای سیاسی گسترده‌تر جدا شوند یا خیر.
منبع: ایسنا