پایگاه خبری فولاد ایران- برای نوسازی اقتصاد امروز و پاسخ به نیازهای آینده در چارچوب محدودیت‌های محیط زیستی، باید زیرساخت‌هایی مقاوم و پایدار ساخت. اما زیرساخت‌های موجود که عمدتاً بر سوخت‌های فسیلی استوارند، در برابر تغییرات اقلیمی و کمبود منابع بسیار آسیب‌پذیرند.
طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد، یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌های پیش روی زیرساخت‌ها، تأخیر در انطباق با تغییرات اقلیمی است که می‌تواند تا ۵۰ درصد از ارزش دارایی‌های موجود را کاهش دهد. از سوی دیگر، انتظارات اجتماعی برای داشتن زیرساخت‌هایی ارزان، در دسترس، سالم و قابل اعتماد بالا رفته است. این در حالی است که رقابت برای منابع مالی با توجه به هزینه‌های فزاینده در حوزه‌های دفاعی و فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی شدت گرفته است. علاوه بر این، کمبود مواد راهبردی که برای کربن‌زدایی لازم‌اند، روند تحول را کند می‌کند.
پنج سناریو برای آینده زیرساخت
۱. تکنوسفر چرخه‌ای و مقاوم در برابر اقلیم
در این سناریو، کشورهایی که منابع محدودی دارند، به جای توسعه زیرساخت‌های جدید، به بازسازی، تعمیر و استفاده مجدد از زیرساخت‌های موجود می‌پردازند. بازار مصالح دست‌دوم توسعه می‌یابد و طراحی‌های غیرفعال که مصرف انرژی را کاهش می‌دهند، رواج پیدا می‌کند. این رویکرد باعث می‌شود زیرساخت‌ها انعطاف‌پذیرتر و سازگارتر با تغییرات اقلیمی باشند.
۲. ابرزیرساخت‌های قاره‌ای مشترک
مناطق و کشورهایی که سریع رشد می‌کنند، با همکاری یکدیگر پروژه‌های عظیم انرژی تجدیدپذیر، شبکه‌های برق فرااقلیمی و سیستم‌های حمل‌ونقل کم‌کربن را توسعه می‌دهند. این همکاری‌های قاره‌ای موجب ایجاد زیرساخت‌های کارآمدتر و پایدارتری می‌شود که از منابع مشترک بهره می‌برند.
۳. زیرساخت‌های مجازی و نظامی‌شده
در این سناریو، شرکت‌های بزرگ فناوری نقش اصلی در کنترل زیرساخت‌ها را ایفا می‌کنند. ساخت‌وساز به وسیله ربات‌ها انجام می‌شود، نظارت دائمی بر عملکرد زیرساخت‌ها برقرار است، معادن فضایی برای تأمین مواد اولیه به کار گرفته می‌شوند و الگوی کاری چهار روز در هفته رایج می‌شود. اما این زیرساخت‌ها ممکن است در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیر باشند و خطرات امنیتی جدیدی ایجاد کنند.
۴. زیرساخت‌های معطل و قفل‌شده در کربن
در این سناریو، کربن‌زدایی موفقیت‌آمیز نبوده و زیرساخت‌ها همچنان وابسته به سوخت‌های فسیلی باقی می‌مانند. این وضعیت منجر به ایجاد دارایی‌های راکد و زیان‌های اقتصادی گسترده می‌شود. فناوری‌هایی مانند جذب و ذخیره کربن به صورت موقت به کار گرفته می‌شوند، اما به جای حل مسئله، بیشتر یک راهکار موقتی هستند.
۵. ریززیرساخت‌های غیرمتمرکز
در غیاب برنامه‌ریزی کلان و سیاست‌گذاری هماهنگ، مدیریت زیرساخت‌ها به تعاونی‌ها، شرکت‌های محلی و شهرداری‌ها سپرده می‌شود. در نتیجه، مناطق مختلف بر اساس منابع محلی خود به خودکفایی نسبی می‌رسند و زیرساخت‌ها پراکنده و محلی می‌شوند.
آینده زیرساخت جهان احتمالاً ترکیبی از این پنج سناریو خواهد بود. برای موفقیت در این مسیر، نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم دولتی و جذب مشارکت بخش خصوصی هستیم. همچنین، بازنگری در سیاست‌های حمایتی دولت، تغییرات در روند مناقصات عمومی، آموزش نیروی انسانی، توسعه ابزارهای کاهش ریسک، برنامه‌ریزی تاب‌آوری و استفاده از فناوری‌های هوشمند از ضروریات به شمار می‌روند.
گذر موفقیت‌آمیز به زیرساختی سازگار با اقلیم تنها زمانی ممکن است که سرمایه‌گذاری‌ها نه تنها سودآور باشند، بلکه تأثیرات بلندمدت مثبتی برای نسل‌های آینده نیز داشته باشند.
منبع: مجمع جهانی اقتصاد