پایگاه خبری فولاد ایران- چین اوایل امسال محدودیت‌هایی را بر صادرات عناصر کمیاب خاکی (rare earths) اعمال کرد. این اقدام مرحله‌ای جدید در جنگ تجاری آمریکا و چین را رقم زد؛ مرحله‌ای که دیگر به تعرفه‌های متقابل محدود نمی‌شود، بلکه با اقدامات عملی همراه شده است.
طبق گزارش اویل پرایس، مسئله اینجاست که این محدودیت‌ها فقط شامل شرکت‌های آمریکایی نمی‌شود و ممکن است ضربه نهایی را به صنعت خودروی در حال تقلا در اروپا وارد کند.
چین حدود ۹۰٪ ظرفیت فرآوری زمین‌های نادر جهان را در اختیار دارد. این کشور بدون رقیب، اما نه لزوماً مورد تحسین غرب، سلطان بلامنازع صنعت زمین‌های نادر است. حالا، چین از این موقعیت برای فشار آوردن به شرکای تجاری‌ای استفاده می‌کند که صادرات چینی‌ها را با محدودیت‌های گسترده مواجه کرده‌اند،درست مثل کاری که آمریکا با سلطه دلار و تحریم اقتصادی علیه کشورهایی که با آنها اختلاف دارد، انجام می‌دهد.
عناصر کمیاب در طیف گسترده‌ای از محصولات استفاده می‌شوند، اما آهن‌رباهای مبتنی بر عناصر کمیاب (rare-earth magnets) تهدیدی جدی برای خودروسازان در هر دو سوی اقیانوس اطلس هستند.
اتحادیه نوآوری خودرویی آمریکا (Alliance for Automotive Innovation) در نامه‌ای به دولت ترامپ هشدار داد:
«بدون دسترسی پایدار به این عناصر و آهن‌رباها، تأمین‌کنندگان خودرو قادر نخواهند بود قطعات حیاتی خودرو مانند جعبه‌دنده‌های خودکار، سیستم دریچه گاز، دینام، موتورها، حسگرها، کمربند ایمنی، بلندگو، چراغ‌ها، فرمان برقی و دوربین‌ها را تولید کنند.»
این نامه که به امضای شرکت‌های بزرگ از جمله تویوتا، فولکس‌واگن و جنرال موتورز رسیده بود، در واقع فریادی از استیصال بود، فریادی که احتمالاً هر روز بلندتر خواهد شد.
اروپا در این بحران حتی آسیب‌پذیرتر از آمریکاست، چون برخلاف خودروسازان آمریکایی که تحت دولت ترامپ نگرانی چندانی بابت خودروهای برقی ندارند، خودروسازان اروپایی طبق مقررات کمیسیون اروپا مجبور به تولید و فروش تعداد مشخصی خودروهای برقی طی سه سال آینده هستند و خودروهای برقی به عناصر نادر بیشتری نیاز دارند.
چین از اواسط آوریل مقررات جدیدی برای صادرات آهن‌رباهای زمین‌های نادر وضع کرده است. این محدودیت‌ها مستقیم نیستند؛ بلکه به شکل صدور مجوزهای صادراتی پیچیده و زمان‌بر اجرا می‌شوند. خریداران خارجی باید اطلاعات فراوانی ارائه داده و منتظر دریافت مجوز بمانند.
این بحران در بدترین زمان ممکن برای صنعت خودروی اروپا رخ داده، آن‌هم در حالی‌که فروش خودروهای برقی در حال افزایش است اما هنوز سودآوری قابل توجهی نداشته‌اند. و حالا که باید تولید این خودروها افزایش یابد، نیاز به عناصر نادر بیشتر می‌شود.
در آمریکا هم اوضاع چندان خوب نیست. ترامپ چین را متهم کرده که توافق آتش‌بس موقت تجاری را نقض کرده است، و در پاسخ چین هم آمریکا را به همان کار متهم کرده—خصوصاً در زمینه محدودیت صادرات نیمه‌رساناها.
در میان همه این تنش‌ها، یک نکته امیدوارکننده وجود دارد و آن وابستگی جهان به تنها یک منبع عناصر نادر، وضعیتی ناپایدار و ناامن است.
در اروپا و آمریکا سال‌هاست درباره ایجاد زنجیره‌های تأمین مستقل برای مواد معدنی حیاتی صحبت می‌شود، اما اقدامات واقعی هنوز آغاز نشده‌اند. حتی اگر از امروز شروع شود، ساختن چنین زنجیره‌ای سال‌ها زمان می‌برد—چینی‌ها خوب این را می‌دانند.
شاید این بحران نادر، اروپا را وادار کند تا بالاخره دست به کار شود—پیش از آن‌که دیر شود. زیرا وابستگی وارداتی می‌تواند مرگبار باشد.
منبع: Oilprice