پایگاه خبری فولاد ایران- وقتی مارک آندریسن، سرمایه‌گذار خطرپذیر مشهور، در سال ۲۰۱۱ نوشت «نرم‌افزار جهان را می‌بلعد»، کمتر کسی تصور می‌کرد که روزی خودِ شرکت‌های نرم‌افزاری قربانی فناوری تازه‌ای شوند. امروز، ظهور هوش مصنوعی به‌ویژه مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) سایه‌ای سنگین بر آینده شرکت‌های نرم‌افزار به‌عنوان خدمت (SaaS) انداخته است؛ تهدیدی که ممکن است هنوز به‌طور کامل در ارزش‌گذاری سهام این گروه منعکس نشده باشد.
طبق گزارش رویترز، شرکت‌های SaaS با فروش اشتراک‌های نرم‌افزارهای ابری به کسب‌وکارها، طی یک دهه گذشته رشد سریعی را تجربه کردند. شاخص SEG SaaS که بیش از ۱۰۰ شرکت از جمله Salesforce (با ارزش ۲۳۶ میلیارد دلار) و Adobe (۱۵۰ میلیارد دلار) را شامل می‌شود، در دوران رونق ۲۰۲۱ اوج گرفت.
اما داده‌های LSEG نشان می‌دهد که رشد درآمدی این شرکت‌ها از میانگین بیش از ۲۰٪ در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، به حدود ۹٪ در سال جاری میلادی سقوط کرده است. افزایش هزینه‌کرد نرم‌افزاری ناشی از کرونا موقتی بود و اکنون تقاضا به سطح متعادل‌تری بازگشته است.
استارتاپ‌هایی که بر پایه مدل‌های زبانی بزرگ فعالیت می‌کنند، قادرند در مدت‌زمانی کوتاه ابزارهای نرم‌افزاری ارزان‌تر، سریع‌تر و تخصصی‌تر بسازند. این مسئله به مشتریان گزینه‌های بیشتری می‌دهد و آنها را از امضای قراردادهای طولانی‌مدت با بازیگران قدیمی SaaS بازمی‌دارد.
نمونه بارز این فشارها سقوط ۳۰ درصدی سهام شرکت Monday.com در هفته گذشته پس از انتشار گزارش مالی بود؛ رویدادی که موجی از فروش سهام نرم‌افزاری در بازار آمریکا و اروپا به راه انداخت.
حتی غول‌هایی مانند Adobe نیز در معرض خطر قرار دارند. تحلیلگران Melius Research معتقدند ابزارهای تولید محتوای ویدیویی از سوی Alphabet و OpenAI می‌توانند سهم بازار نرم‌افزارهای بازاریابی و تبلیغاتی Adobe را تهدید کنند.
شرکت‌های بزرگ SaaS برای مقابله با موج جدید، در حال افزودن قابلیت‌های هوش مصنوعی به محصولات خود هستند. با این حال، این روند موجب تغییر در الگوی سنتی قراردادهای SaaS نیز شده است. به‌جای قیمت‌گذاری بر اساس تعداد کاربران (seat-based pricing)، شرکت‌هایی مانند Salesforce به سمت مدل مصرف‌محور (usage-based pricing) رفته‌اند. این تغییر، که نمونه‌اش در «Flex Credits» دیده می‌شود، پیش‌بینی‌پذیری درآمد را کاهش می‌دهد و نوسان بیشتری برای سهامداران به همراه دارد.
با وجود تهدیدهای آشکار، ارزش‌گذاری شرکت‌های SaaS هنوز به‌طور کامل تعدیل نشده است. نسبت میانگین ارزش بازار به درآمد آینده در شاخص SEG حدود ۵.۳ و میانه آن ۴.۳ است؛ عددی پایین‌تر از اوج دوران کرونا، اما تقریباً بدون تغییر نسبت به زمان معرفی ChatGPT در نوامبر ۲۰۲۲. این نشان می‌دهد که بازار هنوز به‌طور کامل خطر هوش مصنوعی را در قیمت‌گذاری‌ها منعکس نکرده است.
جهان نرم‌افزار که زمانی فاتح صنعت فناوری بود، اکنون با تهدید بلعیده شدن توسط هوش مصنوعی روبه‌روست. اگرچه شرکت‌های بزرگ SaaS می‌توانند با ادغام AI در محصولات خود زمان بخرند، اما مدل کسب‌وکارشان در حال تغییر و شکننده‌تر شدن است. به نظر می‌رسد درد اصلی برای ارزش‌گذاری این شرکت‌ها هنوز در راه است.
منبع: Reuters